“Dood ben je pas, wanneer mensen je zijn vergeten”. Dit citaat schoot door mijn hoofd begin januari tijdens de theatervoorstelling Verre volkeren dichtbij van Danielle Braun. De hele voorstelling is een absolute aanrader voor iedereen met fascinatie voor cultuur en rituelen (check!). Heel wat food for thought, zeg maar. Wat me nu – weken later – nog steeds bezig houdt, is Danielle’s verhaal over de rituelen rond dood en overlijden van de Toraja in de binnenlanden van Sulawesi . Rituelen waar organisaties ook heel wat baat bij kunnen hebben.
De Toraja leven om te sterven. Nu is dat natuurlijk de stille waarheid van ieders leven, maar de inwoners van de binnenlanden van Sulawesi zijn hun hele leven bezig met de voorbereidingen op de dood. De dood is het leven. En wanneer het dan zo ver is, worden kosten nog moeite gespaard en krijgt het overleden familielid een geweldige grootse en uitgebreide uitvaart. Hoe grootser hoe beter en hoeveel meer kans het familielid in kwestie heeft om de hemel te bereiken.
fotograaf Matt Palsh
Wie dood is, leeft
Maar wat de dood in Sulawesi zo bijzonder maakt, is dat zij hun doden na 3 jaar weer opgraven om tijd met ze door te brengen. Om ze weer even aan te raken, naar ze te kijken en verhalen te delen. Om ze nieuwe kleding aan te trekken en samen op de foto te gaan. Niets eeuwige rust: voor de Toraja is wie dood is ook nog steeds levend. In ieder geval in de herinneringen van familieleden en afstammelingen. Om je zo bewust te zijn van waar je vandaan komt en hoe je beland bent op het de plek waar je vandaag staat. En ook al heb je je overleden voorouders nooit meegemaakt, ook al stierven ze voor jouw geboorte, ze maken deel uit van jouw levensverhaal.
Graaf eens een project op
Terwijl Danielle dit verhaal vertelde, bedacht ik me hoe heilzaam het voor organisaties kan zijn om ook af en toe een verandering, project of reorganisatie ‘weer op te graven’, weer even terug te halen.. Om je met elkaar te herinneren waar je vandaan komt. Om verhalen te delen over wat er in de tussentijd allemaal gebeurd is. Om de verandering, het project of de reorganisatie ‘nieuwe kleren aan te trekken’ door vanuit de kennis van nu te kijken naar hoe het er toen uit had kunnen zien of had kunnen verlopen. Om te leren en te delen. Maar vooral ook om te eren waar je nu staat. Lijkt me ook heel fijn voor nieuwe medewerkers om zo mee te mogen doen in de weefsel van historie en zo sneller opgenomen te worden in het collectief geheugen van de organisatie.
Symbolen om te delen en te (l)eren
Maar hoe vertaal je de bijzondere dodenrituelen van de Toraja naar een ritueel voor organisaties? Naar een betekenisvol moment waarop je hoofd en hart van mensen aanspreekt? Ik geef je drie voorbeelden om over na te denken of direct mee aan de slag te gaan.
- Het inrichten van een herinnerwand voor je team of organisatie. Een zichtbare plek waar oude projecten, veranderingen en reorganisaties een mooi plekje krijgen. Waar je af en toe samenkomt met een drankje en een hapje om één van de ‘overleden’ projecten weer eens uit te lichten. Vraag oude en nieuwe medewerkers dan om ook een symbool mee te nemen wat ze met het onderwerp associëren en het zo ‘aan te kleden’ met nieuwe kennis. Gebruik de herinnerwand om dat wat voorbij is levend te houden. Omdat het iets verteld over jullie organisatie, over wie jullie zijn. Het gaat dan niet zo zeer om de feitelijke projectinformatie, maar over wat het voor jullie heeft betekend, welke emoties onder de oppervlakte speelden en hoe dit jullie als organisatie gevormd heeft.
- Memorybox voor thema’s die voorbij zijn. Wil je het wat kleiner houden? Maak dan een ‘memorybox’ van projecten die jullie hebben afgerond, veranderingen die jullie hebben doorgemaakt of reorganisaties die impact hadden op jullie team. Vraag medewerkers om symbolen in de box te doen, die zij met het onderwerp associëren. Plaats de box periodiek (bijvoorbeeld per kwartaal) centraal in een bijeenkomst en haal de symbolen uit de doos. Zijn de associaties nog steeds actueel? Welke nieuwe kennis kunnen jullie toevoegen? Hoe kun je voortborduren op wat geweest is?
- Wil je team overstijgend leren van het verleden? Ga dan eens op speurtocht door de organisatie op zoek naar interessante verhalen en bijzondere leermomenten. Geef medewerkers een kaart mee met vragen en aandachtpunten en trek een ochtend uit om met en van elkaar te leren. Na de speurtocht breng je dat wat medewerkers hebben opgehaald weer samen in je eigen team. Welke informatie is nuttig voor jullie projecten en werkzaamheden? Hoe kun je leren van de ervaringen van anderen? Niet alleen op het projectinhoudelijke vlak, maar vooral ook wat zich onder de oppervlakte heeft afgespeeld.
Maak van oude projecten, veranderingen en reorganisaties geen lijken in de kast, maar gebruik ze om mensen te verbinden in herinneringen en samen te leren voor de toekomst.
Wil je meer weten over de uitvoering van de bovenstaande rituelen? Neem dan gerust contact met me op via info@ditheeftzin.nl.
Mijn vraag aan jou: welk project of welke verandering in jouw organisatie is het waard om opgegraven te worden?