We vieren wat af zo rond de jaarwisseling, zowel op je werk als thuis. De jaarlijkse kerstborrel, het kerstpakket, de nieuwjaarswensen aan collega’s op de eerste werkdag na de vakantie (of het ontduiken ervan), de nieuwjaarsborrel met het praatje van de baas…. Vaste momenten die vaak gepaard gaan met de traditionele speeches. Jammer, want rituelen in de vorm van een symbolische handeling hebben honderd keer meer impact.
Een ritueel is een manier om het begin of het einde van iets te markeren, een belangrijk besluit te benadrukken en banden tussen mensen te bevestigen. Dat kan heel groots – denk aan een huwelijk, geboorte of begrafenis – maar ook klein, zoals het markeren van het einde van het jaar of juist de start ervan.
De 4 V’s: vieren, veranderen, verwerken en verbinden
In organisaties gebeuren echt geweldige dingen. En toch mist er soms iets. De emotionele laag in een traject, de onderstroom, de momenten van impact waaropwoorden tekort schoten. Rond die momenten kunnen we vier grote thema’s definiëren:
* Vieren: dat gaat uiteraard over alle momenten die een feestje waard zijn;
* Veranderen: over momenten waarop een transformatie plaatsvindt;
* Verwerken: momenten van verlies en rouw;
* Verbinden: momenten waarop mensen een band aangaan met elkaar, maar ook over het creëren van ankerpunten als vaste cyclus in het jaar.
De aandacht voor de vier V’s en de kracht die rituelen in organisaties kunnen hebben, dat is wat mist! Te meer omdat rituelen, door symboliek en handelingen, het deel van onze hersenen aanspreken waar taal geen toegang heeft, maar waar wel onze primaire emoties – boosheid, angst, verdriet en vreugde – te vinden zijn. Waar onze werkvormen en interventies vooral het denken van mensen prikkelen, kunnen we via de symboliek van rituelen juist een laag dieper gaan.
Rituelen in organisaties
Als je wordt aangenomen bij een bedrijf, word je dan niet een beetje geboren in de organisatie? Is het moment waarop je van de ene naar de andere functie doorschuift niet een transformatie? En een collega die plots burned-out thuis komt te zitten, triggert binnen het team ook een gevoel van rouw en verlies. En wat denk je van een fusie, wanneer twee organisaties gaan trouwen? De impactvolle, emotioneel geladen momenten kom je binnen organisatie net zo groots en klein tegen als in een mensenleven.
Waar we het in ons dagelijks leven (misschien) al best lastig vinden om handvatten te vinden en te bedenken om bewust stil te staan bij de mooie en moeilijke momenten die we tegenkomen, vinden we dat binnen organisaties helemaal eng. Schuiven we emoties in verandertrajecten onder het kleed van het projectplan en gaan persoonlijke mijlpalen vaak verloren in de waan van de dag. Wanneer mensen rituelen delen, voelen zij zich emotioneel gesteund en een deel van de groep. Het herhalen van rituelen draagt bij aan de groepsdynamiek. Daarnaast is het zo dat rituelen bij nare gebeurtenissen een beschermende en troostende functie hebben.
Er zijn organisaties waar dat verbinden (en troosten) zo essentieel is, dat daar – vanzelf – rituelen om zijn ontstaan. Bijvoorbeeld bij de Koninklijke Landmacht waar onderlinge verbondenheid letterlijk een zaak is van leven en dood. Wanneer je binnen de landmacht van functie verwisselt of een bevordering in rang krijgt, dan vindt er een soort doop plaats. Dan moet je vaak op wat ludieke wijze laten zien dat je ‘er klaar voor bent’ en krijg je bij goed bevinden van je collega’s een blik bier over je verse sterren of strepen gegoten. Ook de politie, brandweer en in ziekenhuizen vind je onder medewerkers veel rituelen. Rituelen zijn de lijm van deze organisaties. Om te vieren, te verwerken, te veranderen of te verbinden. Omdat het moet, omdat anders het werk niet gedaan kan worden, omdat je elkaar nodig hebt.
De Nieuwjaars speech als ritueel
En hoe is dat binnen andere organisaties? Hebben we elkaar daar minder nodig? Hoe zou het zijn wanneer we ook daar bewust zouden stilstaan bij de vier V’s? Een mooi moment om daar mee te beginnen, in het nieuwe jaar.
Drie tips voor meer ‘ritueel’ in je Nieuwjaars speech
Wil je van het geijkte startmoment in het jaar graag een bijzondere en impactvolle gebeurtenis maken? Deze drie symbolische handelingen zorgen voor diepgang en bezieling:
- Laat mensen over een drempel stappen. De ene kant van de drempel staat voor wat ze achterlaten in het oude jaar, de andere kant voor de intenties voor het jaar dat voor hen ligt.
- Geef mensen een kaarsje met een kaartje. Op dit kaartje schrijven ze wat ze van zichzelf meer in het licht willen zetten in het nieuwe jaar.
- Wat je aandacht geeft groeit. Geef de aanwezigen bloemzaad en een bloempotje. Op dit potje schrijven ze wat zij wensen voor het komende jaar. Dat kan voor hen persoonlijk zijn of voor de organisatie. Zorgen voor het bloemzaad in de pot, staat symbool voor het voeden van deze wensen.
Ik wens je in ieder geval een magisch mooi 2020!
(foto gemaakt door rawpixel.com)